Wat begon als een technisch begrip in milieuchemie is inmiddels een woord waar velen van ons mee vertrouwd raken: PFAS. Deze verzamelnaam voor duizenden moeilijk afbreekbare stoffen duikt steeds vaker op in de media, rapporten én helaas… in onze voeding. Opvallend – en verontrustend – is dat zelfs eieren, al decennialang beschouwd als voedzaam basisproduct, sporen van PFAS kunnen bevatten. Hoe komt dat precies? En hoe groot is het risico?
PFAS: de onzichtbare chemicaliën in het dagelijkse leven
Per- en polyfluoralkylstoffen, kortweg PFAS, zijn chemische stoffen die sinds de jaren 1950 worden toegepast in talloze alledaagse producten: van antiaanbaklagen in pannen tot regenkledij, voedselverpakkingen en brandblusschuimen. Hun grootste voordeel is tegelijk hun gevaarlijkste eigenschap: ze zijn zó stabiel dat ze nauwelijks afbreken. Eenmaal in het milieu, blijven ze er vaak tientallen jaren aanwezig.
Die hardnekkigheid zorgt ervoor dat PFAS zich ophopen in de bodem, in water en in levende wezens. En de gevolgen zijn niet min. Wetenschappelijk onderzoek legt verbanden tussen langdurige blootstelling aan PFAS en een verhoogd risico op leverproblemen, verstoringen van het immuunsysteem, hormonale ontregeling, verminderde vruchtbaarheid en zelfs sommige vormen van kanker.
Van boerenerf tot ontbijtbord: hoe PFAS eieren besmetten
Dat deze stoffen in industriële omgevingen worden aangetroffen, is nog te begrijpen. Maar hoe belanden ze in iets schijnbaar eenvoudigs als een ei? De weg is complex, maar verrassend alledaags.
Kippen die vrij rondlopen, komen voortdurend in contact met hun omgeving – en net daar schuilt het gevaar. Als de grond waarin ze scharrelen vervuild is met PFAS, bijvoorbeeld door neerslag, uitspoeling van mest of historische lozingen, kunnen de stoffen via het pikken en foerageren in hun systeem terechtkomen. Ook het drinkwater speelt een rol: kippen die water drinken uit bronnen waarin PFAS zijn aangetroffen – zoals in de buurt van industriële sites of militaire domeinen – nemen de stoffen snel op.
Daarnaast is er het kippenvoer. Als dat afkomstig is van gewassen die op vervuilde grond zijn geteeld, of als het tijdens transport of opslag in aanraking komt met PFAS-houdende materialen, dan vormt ook die route een risico. Tot slot kunnen PFAS zich via de lucht verspreiden – vooral in regio’s met verbrandingsinstallaties of chemische productie – en vervolgens neerslaan op boerderijen. Zelfs lage concentraties kunnen, bij langdurige blootstelling, tot accumulatie leiden.
Wat betekent dit voor de consument?
Eieren vormen een vaste waarde in veel Belgische huishoudens – als ontbijt, in salades of verwerkt in gebak. Ze zijn rijk aan eiwitten en relatief goedkoop. Maar precies om die reden is hun potentiële besmetting met PFAS zorgwekkend. Wanneer we eieren eten waarin zich PFAS bevinden, komen die stoffen ook ons lichaam binnen. En aangezien ze nauwelijks worden afgebroken of uitgescheiden, kunnen ze zich opstapelen. Zelfs een lage, maar regelmatige inname kan na verloop van tijd gezondheidsrisico’s veroorzaken.
De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft inmiddels strikte richtlijnen opgesteld voor de maximale hoeveelheid PFAS waaraan mensen dagelijks mogen worden blootgesteld. Toch blijkt uit metingen dat eieren van hobbykippen, vooral in regio’s met vervuilde bodem, deze limieten soms overschrijden – zelfs bij een consumptie van slechts één ei per week.
Wat kunnen consumenten doen?
Helemaal vermijden is haast onmogelijk, maar wie bewust met voeding omgaat, kan wel degelijk risico’s beperken. Let op de herkomst van eieren – zeker als je ze lokaal koopt. Vraag waar de kippen gehouden worden, wat ze eten en welk water ze drinken. Wie zelf kippen houdt, doet er goed aan om de grond van de ren of tuin te laten testen als er vermoedens zijn van vervuiling.
Daarnaast loont het om je dieet te variëren. Niet om eieren uit het menu te schrappen, maar om blootstelling via één enkele bron te beperken. Ook voedselveiligheidsinstanties blijven burgers informeren en adviseren – zeker in regio’s waar PFAS-verontreiniging vastgesteld is.
Blijven genieten, maar met gezond verstand
Eieren blijven een waardevol onderdeel van ons dieet. Maar in tijden waarin chemische vervuiling steeds vaker ons bord bereikt, is het zinvol om met meer aandacht te eten. Wie de herkomst van z’n voeding kent, maakt bewustere keuzes – en dat is misschien wel het krachtigste wapen tegen onzichtbare bedreigingen zoals PFAS.