Zeevruchten zoals mosselen, oesters en garnalen worden vaak geprezen om hun heerlijke smaak en rijke voedingswaarde. Ze bevatten veel eiwitten, gezonde vetten en essentiële mineralen. Maar helaas staat hun reputatie onder druk: deze delicatessen worden steeds vaker geassocieerd met verontreiniging door PFAS – chemische stoffen die zorgen baren voor zowel mens als milieu. Hoe komen deze stoffen in zeevruchten terecht, en wat betekent dat voor onze gezondheid?
Wat zijn PFAS en waarom zijn ze zorgwekkend?
PFAS, oftewel per- en polyfluoralkylstoffen, zijn een groep chemische verbindingen die in allerlei alledaagse producten worden gebruikt – van antiaanbakpannen tot waterafstotende jassen en voedselverpakkingen. Door hun vermogen om water, vet en vuil af te stoten, zijn ze praktisch, maar ook problematisch. Ze breken nauwelijks af in het milieu en kunnen zich opstapelen in grond, water en levende wezens. Die hardnekkigheid levert een groeiende ecologische én gezondheidsuitdaging op.
Hoe belanden PFAS in mosselen, oesters en garnalen?
Opname via water
Zeevruchten zoals mosselen en oesters zijn zogenaamde filtervoeders. Ze halen hun voedsel uit het water door het te filteren, waardoor ze extra kwetsbaar zijn voor stoffen die daarin zweven – waaronder PFAS. Garnalen nemen PFAS eveneens op via het water waarin ze zwemmen of via hun voedsel.
Vervuilde sedimenten
Veel van deze zeevruchten leven op of vlak boven de zeebodem, waar PFAS zich ophopen in sedimenten – vooral in de buurt van stedelijke of industriële gebieden. Wanneer de dieren zich voeden met organisch materiaal uit die bodem, kunnen de chemische stoffen direct in hun lichaam terechtkomen.
Bioaccumulatie in de voedselketen
PFAS verplaatsen zich niet alleen door water en bodem, maar ook via voedselketens. Kleinere organismen zoals plankton kunnen besmet raken en vervolgens opgegeten worden door grotere dieren zoals garnalen, mosselen of oesters. Naarmate je hoger in de voedselketen komt, stijgt de concentratie van PFAS – een proces dat bioaccumulatie wordt genoemd.
Industriële vervuiling en lozingen
Een andere route zijn lozingen van PFAS door fabrieken of militaire installaties. Chemische productie, afvalverbranding en gebruik van PFAS-houdende blusschuimen kunnen het omliggende water ernstig vervuilen. Zeevruchten in de buurt van dergelijke bronnen lopen een groter risico op besmetting.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PFAS in zeevruchten?
Wie regelmatig zeevruchten eet die verontreinigd zijn met PFAS, kan de stoffen via voeding binnenkrijgen. PFAS worden maar traag uitgescheiden, wat betekent dat ze zich kunnen opstapelen in het lichaam. Onderzoek heeft langdurige blootstelling in verband gebracht met verhoogde cholesterolwaarden, hormonale verstoringen, verminderde immuunfunctie, vruchtbaarheidsproblemen en zelfs een verhoogd risico op bepaalde kankers. Hoewel de precieze risico’s nog niet volledig in kaart zijn gebracht, zijn de voorlopige bevindingen reden genoeg voor waakzaamheid.
Wat kun je doen om je blootstelling te beperken?
Het vermijden van PFAS is geen eenvoudige opgave, maar je kunt wel stappen ondernemen om je risico te verkleinen. Kies bijvoorbeeld voor zeevruchten uit gebieden met streng gecontroleerde waterkwaliteit en vermijd producten uit regio’s die bekend staan om vervuiling. Vraag naar de herkomst van de vis bij je visboer of supermarkt en geef de voorkeur aan transparante leveranciers. Ook is het verstandig om op de hoogte te blijven van nieuwe studies en adviezen van voedselveiligheidsinstanties in België.
Mosselen, oesters en garnalen blijven waardevolle voedingsmiddelen, maar het is belangrijk om stil te staan bij hun mogelijke verontreiniging met PFAS. Door bewuste keuzes te maken en aandacht te besteden aan de herkomst, kun je jouw blootstelling aan deze “forever chemicals” helpen beperken. Geniet gerust van wat de zee te bieden heeft – maar doe dat met een scherp oog voor kwaliteit en veiligheid.